zakres z gimnazjum; analiza i interpretacja tekstow kultury część 2

tytuł - przyciąga uwagę odbiorcy, informuje o treści

podtytuł – uzupełnia tytuł o dodatkowe informacje

motto – (cytat na początku utworu literackiego lub którejś z jego części) – myśl przewodnia, komentarz autora, klucz do interpretacji utworu

apostrofa - (bezpośredni i uroczysty zwrot do adresata ) - Wykorzystuje sie go w celu wywołania określonego wrażenia u odbiorców, wprowadzenia nastroju

puenta - (zaskakujące sformułowanie umieszczone na końcu utworu literackiego) - podkreślające sens wypowiedzi

punkt kulminacyjny - (moment, w którym napięcie w utworze jest największe ) -poprzedza bezpośrednio nagły zwrot i rozwiązanie akcji

Cechy dramatu :

-utwór przeznaczony do wystawiania na scenie

-tekst dramatu dzieli się na główny i poboczny

-podział na akty i sceny

-wydarzenia tworzą akcję

-brak osoby mówiącej

Cechy liryki :

- osoba mówiąca to podmiot liryczny,
- treść: osobiste uczucia, nastroje i refleksje autora,
- forma wypowiedzi- monolog liryczny,
- podział na zwrotki,
- występowanie rymów i różnorodnych środków stylistycznych,
- brak wydarzeń.

Cechy epiki:

- osoba mówiąca: narrator
- treść stanowią wydarzenia, które tworza fabułę utworu,
- moze zawierać jeden lub kilka wątków,

ballada 

*wywodzi się z wierzeń ludowych

*aktywna rola przyrody (wymierza kare, oddziałuje na emocje, tworzy nastrój)

*zmienność nastroju (powaga, sielanka, groza, niepokój)

*utwór zbudowany wg schematu wina-kara

*występowanie elementów rzeczywistych obok fantastycznych

komedia

*gatunek dramatyczny

*cechuje ją pogodny nastrój, żywa i dynamiczna akcja

*komizm

tragedia – utwór dramatyczny

*nieprzezwyciężalny i kończący się nieuchronną klęską, konflikt jednostki z siłami wyższymi np. z losem, prawem

przypowieść (parabola)

*ma znaczenie dosłowne i symboliczne, ukryte, metaforyczne; 

*pouczenie

*zawiera uniwersalne prawdy dla ludzi

nowela 

*utwór niewielkich rozmiarów

*ma punkt kulminacyjny i puentę

*jednowątkowość

*akcja – szybka, dynamiczna.

pamiętnik

*narracja pierwszoosobowa
*wydarzenia autentyczne
*stosowanie datowania
*subiektywność
*nie musi być pisany regularne

dziennik 

*chronologiczny, regularny opis

*bieżące zapiski

*może być datowany

dramat 

*Szybka, wyraźnie zarysowana akcja

*zawiązywanie się konfliktów dramatycznych
*niewielka ilość postaci
*wierne oddanie realiów życiowych
*rozbudowanie wewnętrznych przeżyć i doznań bohaterów
*język potoczny wprowadzony w dialogach i monologach

hymn 

*podniosły, patetyczny

*pieśń pochwalna

*posiada cechy charakterystyczne dla pieśni (stroficzność, powtórzenia, paralelizm składniowy)

*tematyka dotyczy rzeczy najwyższej wagi: np.treści patriotycznych czy religijnych

powieść historyczna:

-dotyczy czasów wcześniejszych od tych, w których została napisana
-przedstawia realia danej epoki
-obok postaci i wydarzeń fikcyjnych pojawiają się postacie i wydarzenia historyczne
-przedstawia historię narodu w ważnym momencie dziejowym
obyczajowe

-ukazywanie danego społeczeństwa bądź grupy ludzi w określonym okresie i miejscu

-realistyczne przedstawienie wydarzeń, narrator dokonuje szczegółowych obserwacji i opisów

-narrator trzecioosobowy, wszechwiedzący

przygodowa:
-bardzo szybka akcja
- zawiera elementy dydaktyczne, prezentuje szlachetne postawy i odważne czyny
-bohater odznacza się heroizmem
detektywistyczne
-tematyką powieści detektywistycznej jest śledztwo zmierzające do wykrycia sprawcy zbrodni opisanej na początku utworu.
-odwrócony porządek fabuły, sięgającej coraz głębiej wstecz

-retrospekcje

fantastycznonaukowa:
-opisuje wydarzenia umiejscowione w przyszłości
-opiera się na hipotetycznym rozwoju nauki i techniki



fantasy:
-nieokreślona przeszłość; sceneria średniowiecza
-magia, cudowność
-dziwne postacie: krasnoludy, elfy, orki, itd.
-motyw walki dobra ze złem

monolog – dłuższa wypowiedź jednej osoby

tekst główny – wypowiedzi bohaterów

tekst poboczny – didaskalia; odautorski (funkcja t.pobocznego: wskazówki dla scenarzystów; przybliża czytelnikowi sytuacje w utworze)

dialog - forma wypowiedzi literackiej, mająca postać rozmowy co najmniej dwóch osób

akt - część utworu dramatycznego lub przedstawienia teatralnego, stanowiąca względnie zamknięty i spójny odcinek jego akcji.

scena - część utworu dramatycznego